Porady

Choroba alkoholowa, nazywana też alkoholizmem polega na zbyt częstym piciu alkoholu oraz na stracie kontroli ilości jego spożywania. Szacuje się, że na tę przypadłość choruje aż 20% osób nadużywających alkoholu. W wyniku choroby alkoholowej alkoholik ponosi liczne straty, chociażby chorując i tracąc zdrowie i życie. Nadużywanie alkoholu prowadzi do licznych chorób występujących w trakcie ciągu alkoholowego, tuż po jego zakończeniu, a także w wyniku nadużywania alkoholu rozpatrywanego jako wieloletni proces. W naszej bazie wiedzy prezentujemy najpowszechniejsze schorzenia związane z nadużywaniem alkoholu i chorobą alkoholową.

Krwawienie z żylaków przełyku

Krwawienie z żylaków przełyku to gwałtowny krwotok z rozszerzonych żył w dolnej partii przełyku. Często jest ono pierwszym objawem żylaków przełyku i jednocześnie ich najgroźniejszym powikłaniem. Może on przebiegać bardzo gwałtownie i doprowadzić do dużej utraty krwi. Objawia się krwistymi, chlustającymi wymiotami, świeżą niestrawioną krwią. Wymioty są spowodowane bezpośrednim emetogennym działaniem krwi.

Około 30% krwotoków jest śmiertelnych. Śmierć chorego następuje zarówno z powodu utraty krwi, jak i na skutek śpiączki wątrobowej. Śpiączka spowodowana jest przeciążeniem dużą ilością białka, niewydolnej zazwyczaj (z powodu choroby podstawowej) wątroby.

Paranoja alkoholowa

Paranoja alkoholowa rozwija się u mężczyzn w nieco mniej nasilonym stopniu uzależnienia od alkoholu, zwykle po 40 roku życia. Przybiera formę charakterystyczną dla paranoi (czyli w logiczny sposób uporządkowanego systemu urojeń).

Pojawienie się wyraźnych objawów choroby poprzedzone jest zazwyczaj zwiększoną podejrzliwością wobec partnerki. Najczęściej chory mąż oskarża swoją żonę o zdradę i „znajduje” na to liczne „dowody”. Partnerka lub domniemany kochanek stają się czasem ofiarami czynów agresywnych. Odnotowano nawet zabójstwa.

Niektórzy określają tę formę paranoi Zespołem Otella lub obłędem zazdrości.

Upojenie alkoholowe

Upojenie alkoholowe zwykłe (ebrietas simplex), które definiuje się także jako upicie zwykłe, głównie można poznać po zmianach zachowania (agresywność, euforia, smutek, labilność emocjonalna) oraz zaburzeniach koordynacji nerwowej (bełkotliwa mowa, brak koordynacji ruchowej), co stanowi naturalną reakcję organizmu, w szczególności ośrodkowego układu nerwowego na alkohol etylowy. Objawy pojawiają się osobniczo, u osób wyjątkowo wrażliwych od 0,3 promila. Są także osoby, u których nie dochodzi do upojenia alkoholowego pomimo stężenia alkoholu we krwi na poziomie 1,5-2 promila. Tradycyjnie wyróżnia się w upojeniu zwykłym 3 fazy, zwane również stadiami:

• faza podchmielenia, czyli ekscytacji, w której obserwuje się wzmożoną aktywność przy obniżonej jednak precyzji ruchów, zmniejszenie krytycyzmu i zdolności logicznego, przyczynowego myślenia oraz pewną nieadekwatność w reakcjach uczuciowych i zachowaniu,
• faza właściwego upojenia, w której występuje chwiejny chód, bełkotliwa mowa, posługiwanie się banalnymi frazesami, dalsze zmniejszenie krytycyzmu i zdolności logicznego, przyczynowego myślenia oraz pogłębienie nieadekwatności w reakcjach uczuciowych i zachowaniu. W fazie tej występuje również cały szereg innych symptomów, które łącznie nazywa się „zachowania się pijaków”,
• faza głębokiego upojenia, zwana również porażenną, w której występują stopniowo pogłębiające się zaburzenia świadomości, zahamowania ruchowe i wreszcie sen.

Upojenie alkoholowe w fazie podchmielenia, a zwłaszcza w początkowym okresie właściwego upojenia, może przybierać bardzo różnorodne postacie (euforyczną, maniakalną, depresyjną, dysforyczno-eksplozywną, histeryczną), których rodzaj w dużym stopniu zależy od cech osobowości oraz stanu ośrodkowego układu nerwowego.

Stany upojenia alkoholowego mogą pozostawić po sobie jedynie fragmentaryczną pamięć doznanych przeżyć i swojego zachowania się, niekiedy jednak pamięć ta może być całkowicie zniesiona. Bardzo często upojenie zwykłe pozostawia niepamięć w alkoholizmie przewlekłym.

Alkoholowy Zespół Abstynencyjny

Alkoholowy Zespół Abstynencyjny, w skrócie AZA to stan chorobowy, który pojawia się przeciętnie od 12 do 24 h po przerwaniu ciągu alkoholowego i zaprzestaniu picia lub zmniejszeniu ilości spożywanego alkoholu.

Powód AZA nie jest dokładnie poznany. Po krótce mówiąc – podczas spożywania alkoholu przede wszystkim układ nerwowy, ale także inne układy organizmu ulegają adaptacji do dużych dawek toksyny, jaką jest alkohol we krwi. Gwałtowne zmniejszenie jej stężenia we krwi powoduje dysproporcję między wytworzonymi mechanizmami przystosowania organizmu a obecnością małego stężenia alkoholu.

Objawami Alkoholowego Zespołu Abstynencyjnego (nie zatrucia alkoholem!) są: bezsenność, bóle głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe (objawiające się przeważnie nudnościami, wymiotami, rozwolnieniem, bólami nadbrzusza i w klatce piersiowej), niepokój, zmęczenie, nadpobudliwość, gorące poty, szybkie tętno i podwyższone ciśnienie tętnicze krwi. Zdarzyć się mogą czasami halucynacje (mało nasilone i bardzo sporadyczne). We krwi są obecne zaburzenia elektrolitowe, zwykle w postaci niskiego stężenia potasu, fosforanów, wapnia, czasem glukozy (tzw. hipoglikemia). Po 24-48 godzinach trwania nieleczonego zespołu abstynencyjnego mogą wystąpić napady padaczkowe.

Przeważająca większość AZA jest możliwych do usunięcia w warunkach domowych, niemniej jednak zawsze konieczne jest badanie lekarskie celem rozpoznania, czy pacjent nie potrzebuje hospitalizacji. Chorzy z AZA potrzebują odtrucia poalkoholowego – przede wszystkim podania płynów i elektrolitów, czasem niezbędne staje się podanie środków uspokajająco-nasennych.

Halucynoza alkoholowa ostra

Halucynoza alkoholowa ostra (ostra omamica) podobnie jak delirium pojawia się po przerwaniu wielomiesięcznego – wieloletniego ciągu picia. Jest ona drugą co do częstości występowania psychozą alkoholową i towarzyszy pozostałym objawom AZA. Objawami jej są halucynacje słuchowe.

Początek choroby pojawia się nagle. Najczęściej pacjent zaczyna słyszeć głosy, które grożą mu, wymyślają, czasami oskarżają, a kiedy indziej żywo dyskutują na jego temat, bądź nakazują wprost co ma robić. Pacjent ma także duży poziom lęku. Zdarzają się zachowania agresywne i autoagresywne. Właśnie z tego powodu jest niebezpieczny dla otoczenia i siebie, ponieważ przykre doznania omamowe (halucynacje) mogą popchnąć go do samobójstwa lub do zaatakowania innych.

Stan halucynozy wymaga pilnego leczenia i hospitalizacji. Halucynoza może zmienić się w postać przewlekłą.

Majaczenie alkoholowe

Majaczenie alkoholowe (delirium tremens, majaczenie drżenne, biała gorączka) to stan zagrożenia życia, wymaga pilnej pomocy i hospitalizacji.

Zazwyczaj chorzy z majaczeniem alkoholowym przyjmowani są do oddziałów psychiatrycznych. Delirium pojawia się w ciągu 2-3 dni od odstawienia alkoholu po wielomiesięcznym - wieloletnim ciągu intensywnego picia.

Objawy obejmują te opisane przy Alkoholowym Zespole Abstynencyjnym oraz zaburzenia świadomości i bardzo silnie wyrażony lęk oraz doznania psychotyczne (omamy i urojenia). Dość często zdarza się, iż delirium towarzyszą inne schorzenia np.: zapalenie płuc, niewydolność serca, cukrzyca, krwawienie z żylaków przełyku, marskość wątroby.

Delirium cechuje się bardzo dużą śmiertelnością: nawet 20% w przypadku chorób współistniejących, 5% u osób bez innych obciążeń.

Kac

Kac (Zespół drugiego dnia, Katzenjammer) to inaczej złe samopoczucie pojawiające się kilka godzin po spożyciu zbyt dużej ilości alkoholu. Etanol zawarty w napojach alkoholowych odpowiada za stan tzw. upojenia alkoholowego. Picie alkoholu modyfikuje jednak metabolizm organizmu, gdyż jest on wydalany praktycznie w całości w postaci zmienionej. Najczęstszymi dolegliwościami towarzyszącymi zespołowi drugiego dnia są ból głowy, pragnienie, światłowstręt, nadwrażliwość na hałas, nudności, biegunka, uczucie rozbicia, niemoc, trudności z koncentracją, bezsenność, osłabienie, brak łaknienia lub nadmierny apetyt, dreszcze, potliwość, zaburzenie funkcji motorycznych (drgawki, zaburzenia równowagi), przygnębienie i drażliwość. U wielu osób cierpiących na kaca występuje wstręt przed wypiciem lub wąchaniem alkoholu.

Wskazanie jednoznacznego winowajcy objawów "kaca" nie jest proste i ta kwestia nie została ostatecznie rozstrzygnięta. Jedną z teorii jest reaktywność aldehydu octowego, może ona być jednak negowana ze względu na niewystępowanie objawów kaca u osób spożywających napoje energetyzujące. Z drugiej strony, blokada enzymu usuwającego aldehyd gwałtownie zwiększa objawy kaca. Inna teoria mówi, że objawy spowodowane są odwodnieniem mózgu. Mechanizm odwodnienia organizmu polega na zdolności etanolu do inhibicji działania antydiuretycznego hormonu wazopresyny, a tym samym zwiększeniu wydalania wody z organizmu wraz z moczem.

Prawdopodobne jest, że za kac odpowiadają również minimalne ilości metanolu w alkoholu, czego dowodem może być zmniejszenie się objawów po wypiciu drobnej ilości etanolu wiele godzin "po". Również zawartość innych związków takich, jak wyższe alkohole (propanole, glikole), aceton, taniny, powstające w wyniku fermentacji napojów alkoholowych powoduje powstawanie kaca. Z tego względu najłagodniejsze dla organizmu są napoje na bazie alkoholu rektyfikowanego (wódki czyste), w przeciwieństwie do piwa, wina, wódek gatunkowych (whisky, gin, rum, brandy).

Kac zwykle nie wymaga leczenia, czasem jednak w przypadku nasilonych dolegliwości pacjenta należy nawodnić i podać leki objawowe.

Zapalenie trzustki

Trzustka to jeden z ważniejszych organów wewnątrzustrojowych, który odpowiada za prawidłową pracę dwóch układów: trawiennego i hormonalnego. Podobnie jak wszystkie inne narządy, nie jest on wolny od wszelkiego rodzaju chorób - jedną z najczęstszych jest zapalenie trzustki.

Najczęstsze objawy, jakie mogą dać sygnał, iż trzustka pracuje nieprawidłowo to między innymi: silny ból brzucha, nudności i wymioty, wzdęcia, zaburzenia świadomości, duszność, przyspieszone tętno, bezmocz.

Zarówno przewlekłe i ostre zapalenie trzustki to stany chorobowe bezpośrednio związane z alkoholem. Ostre zapalenie trzustki w co najmniej w 50 procentach jest spowodowane przewlekłym nadużywaniem alkoholu, natomiast przewlekłe zapalenie trzustki aż w 60-85%.

Oba stany chorobowe potrafią doprowadzić do trwałej niesprawności, wyniszczenia a nawet śmierci i są przyczyną wielu cierpień chorego.

Marskość wątroby

Wątroba odgrywa kluczową rolę w syntezie białek (np. albumin, dopełniacza, czynników krzepnięcia) i detoksykacji, pełni też funkcję magazynową (np. dla witaminy A). Uczestniczy także w metabolizmie tłuszczów i węglowodanów. Niezależnie od przyczyn, zwłóknienie często poprzedzone jest zapaleniem lub stłuszczeniem wątroby.

Przyczyny marskości wątroby są bardzo różnorodne i mogą współwystępować u jednego pacjenta. W świecie zachodnim najbardziej powszechnymi przyczynami są przewlekłe nadużywanie alkoholu i zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B i C (HBV i HCV).

Marskość wątroby spowodowana alkoholem (ALD; ang. alcoholic liver disease) – alkoholowa marskość wątroby rozwija się po zaledwie 10 latach intensywnego picia u 15% alkoholików. Dzienna dawka alkoholu, która powoduje marskość, jest różna - średnio 3-4 drinki dziennie u mężczyzn, albo 2-3 u kobiet.

Uszkodzenie wątroby jest wynikiem blokowania przez alkohol metabolizmu związków pokarmowych – tłuszczów, białek i węglowodanów. Należy wspomnieć, że alkohol dostarcza również pustych kalorii, co przyczynia się do otyłości, mimo wyraźnych objawów niedoboru składników mineralnych i witamin.

Zespół Korsakowa

Zespół Korsakowa rozwija się niejednokrotnie początkowo jako Alkoholowy Zespół Abstynencyjny lub delirium tremens (majaczenie alkoholowe, biała gorączka). W toku choroby dołączają się luki pamięciowe i zaburzenia neurologiczne (zaburzenia chodu, oczopląs, czasem cechy otępienia).

Chorzy niejednokrotnie konfabulują (wypełniając w ten sposób luki pamięciowe). Nie występują za to objawy charakterystyczne dla otępienia, takie jak zaburzenie myślenia abstrakcyjnego, upośledzenie sądzenia, czy inne zaburzenia wyższych czynności korowych.

Stan wymaga leczenia dużymi dawkami witaminy B1.

Zapalenie błony śluzowej żołądka

Zapalenie błony śluzowej żołądka, a właściwie zapalenie żołądka, ze względu na rzadko występujące ograniczenie stanu zapalnego jedynie do błony śluzowej, to stan chorobowy, w którym dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej żołądka przez różne czynniki etiologiczne wywołujące reakcję zapalną.

Alkohol w stężeniu powyżej 5% powoduje podrażnienie śluzówki żołądka, co objawia się bólami nadbrzusza, wymiotami i nudnościami. W części przypadków może dojść do potencjalnie śmiertelnego powikłania, jakim jest krwawienie z przewodu pokarmowego.